İlke olarak, matkapla talaş kaldırma olayı tek ağızlı takımla (tornalama, planyalama) talaş kaldırma olayı arasında bir fark yoktur. Ancak delik işleme¬de: talaşın tahliyesi kesme sıvısının verilmesi çok daha zor olduğu; talaş ile helisel kanalların ve matkap ile işlenen yüzeyler arasında sürtünmenin çok da¬ha büyük olduğu; talaş açısının ağız boyunca değişmesi ve bundan dolayı ağız boyunca farklı kesme koşullarının oluştuğu; kesme özellikleri iyi olmayan radyal ağzın bulunduğu göz önünde tutulursa, matkapla talaş kaldırma, tek ağızlı takıma göre çok daha karışık ve ağır koşullarda meydana geldiği sonuca varılır. Bu nedenle matkapla delik işlemede talaş kaldırma faktörlerinin tayininde, yu¬karıdaki hususların göz önünde tutulmasında fayda vardır.

Spiral Matkapla Delik Genişletme

Matkapla delik genişletmede, kesme ağzının sadece çevreye yakın kısmı talaş kaldırmaktadır, böylece radyal kesme ağzının bulunduğu çe¬kirdek, işlenen yüzeyle temas etmemektedir. Bu şekilde bu ağzın menfi etkiyeri ortadan kalkmakta ve talaş kaldırma işlemi daha hafif koşullarda yapılmaktadır.

Takımlar

Matkaplar genellikle yekpare veya kaynaklı olarak hız çeliğinden yapılır. Hız çeliğin¬den yapılan matkapların kesme kabiliyetlerini arttırmak için kesme kısımlarına siyanürizasyon gibi işlemler uygulanmaktadır. Bazı hallerde sert metalden yapılan matkaplar da kullanılır, bunlar daha çok takmalı plaket şeklindedir.

a. Normal matkaplar. Normal işlemler için kullanılan bu tip matkaplar konstrüksiyon özelliklerine göre; normal spiral (a. b, c), delikli (d), küt (e), delik genişletme (göbekli) (f), sol helisli (g), düz kanallı (h), kademeli (i,j) ve namlu (silah) (k) matkabı gibi gruplara ayrılabilir.

Derin delik matkapları : Tek ağızlı, basınçlı soğutma sıvılı takımlardır. Bunlar dış talaş taşıyıcı ve iç talaş taşıyıcı olmak üzere iki gruba ayrılır.

a. Dış talaş taşıyıcı matkaplar : İçi boş, tek ağızlı, tek kanallı matkaplar
dır; kesme kısmının ucu V şeklindedir. Matkabın kesme ağzı ikiye
ayrılmış vaziyettedir, bunlardan birisi kesme, diğeri ise talaşı kırıp çok küçük
parçalar haline getirmek için kullanılır. İçine yağ sevkedilmesi için matkap bir
boruya bağlanır ve tüm sistem yağ besleme başlığı ile donatılır. Matkabın için
den sevkedilen basınçlı yağ işlenen yüzeye ulaşır ve burada bulunan talaşı,
matkap ile delik cidarı arasındaki boşluktan dışarı tahliye eder.
Bu tip matkaplar hız çeliğinden veya son zamanlarda sert metalden yapılır. Sert metal takmalı plaket veya yekpare olarak kullanılır. Kesme ile diğer kısımların arasında genleşme farkının oluşturduğu menfi etkileri gidermek için pahalı olmasına rağmen yekpare seçeneği tercih edilir. Tek kesme ağzının oluşturduğu kesme kuvvetlerini dengelemek ve matkabı merkezde tutmak için kesme ağzının karşı tarafına genellikle sert metalden yapılan destekler yerleştirilir.
Kaliteli delikler elde etmek için derin delik matkapları, rijit bir bağlama tertibatı ile kullanılır. Bu şekilde 50 mm.lik bir delik, 0,0125 mm toleransla işlenebilir; böylece raybalama işlemi de ortadan kalkmış olur.

b. İç talaş taşıyıcı matkaplar : Boru şeklinde bir taşıyıcı ile, sert lehim veya takmalı olarak tespit edilmiş ve genellikle sert metalden yapılmış kesme
kısmından meydana gelmektedir. Burada basınçlı yağ, takım ile
işlenen delik yüzeyinin arasından basılır ve talaşla birlikte takımın iç kısmın¬dan tahliye edilir. Yağın basılması için takım taşıyıcı kısmının dış çapı, delik
çapından biraz daha küçük yapılır. Bu matkapların BTA (Boming and Trepan-
ning Association) denilen çeşidi delik açma, pimli delik açma ve delik genişletme olmak üzere üç ayrı tipte yapılır. BTA matkaplarının kesme ağzının karşı kısmına sert metalden yapılan destekler yerleştirilir. Pimli delik açan matkapla, talaş kaldırma işlemi delik merkezinin çevresinde yapılır. Bu şekilde işleme sırasında bir pim oluşur, delik açıldıktan sonra bu pim kendiliğinden düşer. Bundan dolayı bu tip matkaplarla kör delik açılamaz; sadece tam delik açılır.

Raybalama

Raybalama rayba denilen bir takımla, deliklere yüksek yüzey kalitesi (R=8μm) veren bir işlemdir. Rayba, 6 ile 12 arasında genellikle düz kanalları bulunan takımdır. Takımın sap kısmı silindirik veya konik olabilir. Raybaların gövdesi  konik olan kesme (C) ve silindirik olan boyuta getirme (D) olmak üzere iki kısımdan meydana gelir. Kanallar aynı zamanda kesme ağızlarını (dişlerini) oluştururlar ; kesit çevresinde dişlerin taksimatı eşit olabilir veya olmayabilir. Talaş kaldıran kısım esas raybanın konik kısmıdır; silindirik kısmı deliği tam boyuta getirmekle beraber, çalışma sırasında raybanın desteklenmesini de sağlar.Konik kısmının uzunluğuna göre raybalar el ve makine raybası olmak üzere iki gruba ayrılır. El raybasının konik kısmı uzun makine raybasınınki kısadır.

Raybalama ve rayba takımları

Kesme ağzının (dişinin) talaş açısı γ, serbest açısı α ve kama açısı β gibi ifade edilir. Genellikle talaş açısı γ=0° ile 5°; serbest açısı α = 60° ile 15° arasında bulunur. Raybalarda χ = ψ/2 açısı aşağıdaki değerlere göre seçilir: El raybaları χ = 1°...3° ; makine raybaları, yumuşak malzemelerde tam delik işlemede χ = 15° ; makine raybaları, dökme demirde tam delik işlemede χ = 5° ; makine raybaları;.işleme kalitesi yüksek χ = 45° ... 60°; sert metal plakalı raybalar χ = 30°...45°.
Raybalar yekpare veya burç şeklinde yapılabilirler; bunlar mile radyal bir kanalın vasıtasıyla bağlanır : mil ucundaki pim, raybayı merkezlemek için kullanılır.

Havsa Başı Açma

Cıvata, perçin başlarının veya somunların temas ettikleri yüzeye iyi oturmaları için deliklerin baş kısmına havşa başları (delik yuvaları) açılır. Bunlar: silindirik (a), konik (b), pah kırma niteliğini taşıyan çok küçük koni veya yüzey düzeltme (c) şeklinde olabilirler.
Silindirik havşa başı genellikle pimli (memeli) havşa başı matkabı ile işlenir; pim daha önce delinmiş deliğe girer ve merkezleme görevini yapar. Pimler yekpare veya takmalı olabilir. Bunun yanısıra pimsiz havşa başı matkaplarıda vardır; bunlar kılavuz burçlarla merkezlenir.

Havsa başı işlemleri ve takımlar

Spiral matkapla delik delme veya genişletme, imalat ve yüzey kalitesi bakımından hassas bir işlem değildir. Bu nedenle, delik işlemede şu operasyon çeşitleri uygulanır. Tam delikler için : Spiral matkapla delik açma - raybalama; spiral matkapla delik açma - delik genişletme matkabı ile delik genişletme - kaba raybalama - son raybalama; spiral matkapla delik açma-delik genişletme-tornalama ile delik işleme-gerekirse taşlama.
Daha önce açılmış delikler için : Delik genişletme-raybalama; tornalama ile delik genişletme-gerekirse taşlama.
Cetvel’de çeşitli delik işleme yöntemleri ile elde edilen kalite ve yüzey pürüzlülükleri verilmiştir. Ayrıca Cetvel'de raybalama için bırakılan işleme payları verilmiştir. Delik genişletme matkabı ile işlenen deliğin minimum çapı, yaklaşık 0,7 x deliğin nominal çapıdır. Örneğin nominal çapı D = 50 mm oldu¬ğu durumda, delik genişletme matkabı ile işlenecek deliğin minimum çapı d = 0,7 x 50 = 35 mm olması gerekir.
Bir deliğin delme-delik genişletme-raybalama operasyonları ile işlenme şu şekilde gerçekleştirilir. Örneğin dökme çelikten yapılan bir parçanın üzerine açılması istenilen deliğin çapı D = 30 mm olduğu durumda; 1. operasyon: 28 mm delik delme; 2. operasyon 29,6 mm delik genişletme; 3. operasyonda 29,9 mm kaba raybalama; 4. operasyonda 30 mm nihai raybalama.Nihai raybaların işleme payları toleranslarla birlikte verilir. Örneğin 60 H8 bir rayba çapı ve toleransları 60(+0 dan +0,039 ) kadar olan bir delik işleyebilir.