Serhat Çadýr ESOGÜ - Radyal matkapla ve borwerg tezgahları

Daha basit sistemlerde ilerleme hareketi (e) manivelanın yardımıyla elle yapılmaktadır. Tezgah sisteminde vites ve ilerleme vites kutularını taşıyan gövde Z2 - Cr2 kremayer mekanizmasının yardımı ile yukarı ve aşağı doğru işe göre ayarlanabilmektedir. Aynı şekilde Z3 -Cr3 kremayer mekanizması ile tabla da ayarlanabilmektedir. Ayarlama m1 ve m2 manivelaların yardımı ile elle yapılmaktadır.

Bu tezgahların yanısıra daha basit ayaklı, masa tipi ve taşınabilir el matkapları vardır.
Radyal Matkap olarak bilinen tezgahta; (1) Temel plakası, (2) kolon, (3) yatay kol, (4) kesme ve ilerleme hız kutularını ve ana mili içeren araba, (5) ana mil ve (6) tabladır.Takım ana mile ve parça tablaya bağlanır. Araba takım ile birlikte kolona bağlı olan yatay kol üzerinde ileri-geri hareket edebilir, kolun uzunluğuna göre istenilen konuma ayarlanabilir ve yatay bir düzlemde istenilen konuma göre 360° döndürülebilir. Bu şekilde çeşitli genişlikte ve yükseklikte parçalar işlenebilir. Bu tezgahın konstrüksiyonunda dikkat edilecek bir başka husus, kesme ve ilerleme hareketi ile kolun dikey yönde konumunu ayarlamak için ayrı motorların kullanılmasıdır. Tezgah 80 mm çapında delikler işleyebilir.
Borverk adını taşıyan yatay delik işleme tezgahı: (1) ana mil, (2) üst kızak (tabla), (3) alt kızak (tabla), (4) gövde, (5) araba ve (6) kolondur. Takımın bağlandığı ana mil (1) yatay vaziyettedir. Ana mile dönme ve ilerleme hareketi ileten araba (5) tezgahın (6) kolonuna kızaklanmış vaziyettedir. Böylece araba, takımla birlikte yukarı-aşağı bir hareket yapabilmektedir. Parçanın bağlandığı üst tabla sağ-sol (parçaya göre radyal), alt tabaka ileri-geri (parçaya göre eksenel) ve kendi ekseni etrafında dönebilmektedir.
Şekil üzerinde I ve II ile takımın dönme ve ilerleme hareketi, III, IV ile parçanın sağ-sol ve ileri-geri hareketleri, V ile arabanın yukarı-aşağı doğru hareketi ve VI ile parçanın dikey eksenine göre dönme ayar hareketi gösterilmiştir. Bu şekilde büyük bir işleme kabiliyeti elde edilmektedir. Bu tezgahlarda, geniş parçaların karşı deliklerini bir hamlede işlemek için, takım taşıyıcı çubuğu kullanılır. Bu durumda çubuğu desteklemek için tezgaha bir yardımcı kolon yerleştirilebilir. Tüm bu hareketlere sahip olan ve frezeleme işlemi de yapabilen tezgahlara işleme merkezi (machining center) denilir. Sadece matkap olarak kullanılan tezgahların hareket kabiliyetleri daha sınırlı olabilir; örneğin tabla sadece ileri-geri (radyal) hareket yapabilir.

Takım ana mile konik veya silindirik geçme-bağlama sistemiyle tespit edilebilir. Silindirik geçme sistemi esas bir sıkma tertibatıdır; sıkma bir pensin yardımıyla gerçekleşir. Konik saplı matkapların sapı mors koni şeklinde yapılır. Matkabın çapına göre tavsiye edilen değerler Cetvelde gösterilir.