Serhat Çadýr ESOGÜ - Spiral Matkapla Delik Açma ve Genişletme

1.Takımın geometrisi

Delik açmada veya genişletmede, çevresinde spiral kanallar bulunan ve spiral matkap denilen takım kullanılır. Spiral kanallar, talaşın delikten dışarı¬ya çıkmasını sağlarlar.

Spiral matkaplar (Şekil 1.7) gövde (veya kanallı kısım) ve sap olmak üzere iki kısımdan meydana gelmektedirler. Tutturma için kullanılan sap kısmı silindirik veya konik şeklindedir. Kanallı kısım sap ile yekpare veya kaynakla bağlanmış olabilir. İki kısım arasında bir boyun olabilir veya olmayabilir. Matkabın çapı d, kanallı kısmının başlangıçtaki çapıdır. Açılan deliğin iç yüzeylerine değişmemesi için, kanallı kısmı 0,1/100 (mm/mm) değerinde konik olarak yapılır.
Takımın kesme kısmı, takımın koni şeklinde olan uç kısmıdır. Burada, iki ana kesme ağzı, her ağzın birer talaş ve serbest yüzeyi bulunur. Ana ağızların oluşturduğu koni tam sivri değildir. Aralarında çekirdek denilen yassı bir kısım vardır. Çekirdeğin genişliği radyal kesme ağzını oluşturur. Ana ağızların birbirine göre açısal konumu uç sayısı ψ, radyal kesme ağzının konumu radyal kesme açısı φ, kanalların şekli helis açısı θ, ile ifade edilir.

Talaş yüzeyi esasen uç kısmına isabet eden kanaldır. Bu kısımda iki kanal arasındaki yüzey, serbest yüzeyi meydana getirmektedir. Matkabın kanallı kısmında iki kanal arasındaki yüzey, matkabın sırtını oluşturmaktadır. Sırtla kanal arasında bir kenar vardır.

Matkabın bir ağzı, delik açma torna kalemi ile benzeştirilebilir; iki ağzı ise üst üste yerleştirilmiş iki kalemden meydana geldiği düşünülebilir. Şöyle ki esas matkap, bu iki kalemin bir çekirdek üzerine helisel bir şekilde sarılması ile oluştuğu varsayılabilir. Dolayısıyla matkabın ana kesme ağzının geometrisi, tek ağızlı takımlarda olduğu gibi tayin edilir. Burada da talaş açısı (λ), serbest açı (α) ve kama açısı (β ) gibi kesme açıları vardır. Ağıza (ağız düzlemine) normal N-N kesitte (ölçme düzleminde): λnx , βnx , αnx yani sırasıyla talaş açısı, kama açısı ve serbest açı. Bu açılar ağzın herhangi bir x noktasında ifade edilmiştir. M noktasında yani matkabın d çapına karşılık gelen noktada bu açılar λ,β,α olur. Matkabın eksenine paralel eksenel A-A kesitte: λxx> βxx, αxx yani yan talaş açısı, yan kama açısı ve yan serbest açısı ifade edilmektedir. Bu açılar M noktasında λx, βx, αx olur. Eksenel kesitte ta¬laş açısı λx , talaş kanalının θ açısı ile eşittir (λx = θ). Dolayısıyla matkaplarda her ağza karşılık gelen ve helis açısı ağzın talaş açısı ile eşit olan bir kanal vardır. Ağzın λ açısı A görünüşte ifade edilmiştir. Ayrıca Şekil 1.8b'de yerleştirme açısı χ ve matkabın uç açısı ψ de verilmiştir. Görüldüğü gibi χ=ψ/2 dir. Uç sayısı genellikle ψ = 116° ile 120° arasında alınır.